4. สปทานจาริกงฺคกถา

[27] สปทานจาริกงฺคมฺปิ ‘‘โลลุปฺปจารํ ปฏิกฺขิปามิ, สปทานจาริกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน สปทานจาริเกน คามทฺวาเร ฐตฺวา ปริสฺสยาภาโว สลฺลกฺเขตพฺโพฯ ยสฺสา รจฺฉาย วา คาเม วา ปริสฺสโย โหติ, ตํ ปหาย อญฺญตฺถ จริตุํ วฏฺฏติฯ ยสฺมิํ ฆรทฺวาเร วา รจฺฉาย วา คาเม วา กิญฺจิ น ลภติ, อคามสญฺญํ กตฺวา คนฺตพฺพํฯ ยตฺถ กิญฺจิ ลภติ, ตํ ปหาย คนฺตุํ น วฏฺฏติฯ อิมินา จ ภิกฺขุนา กาลตรํ ปวิสิตพฺพํ, เอวญฺหิ อผาสุกฏฺฐานํ ปหาย อญฺญตฺถ คนฺตุํ สกฺขิสฺสติฯ สเจ ปนสฺส วิหาเร ทานํ เทนฺตา อนฺตรามคฺเค วา อาคจฺฉนฺตา มนุสฺสา ปตฺตํ คเหตฺวา ปิณฺฑปาตํ เทนฺติ วฏฺฏติฯ อิมินา จ มคฺคํ คจฺฉนฺเตนาปิ ภิกฺขาจารเวลายํ สมฺปตฺตคามํ อนติกฺกมิตฺวา จริตพฺพเมวฯ ตตฺถ อลภิตฺวา วา โถกํ ลภิตฺวา วา คามปฏิปาฏิยา จริตพฺพนฺติ อิทมสฺส วิธานํฯ

ปเภทโต ปน อยมฺปิ ติวิโธ โหติฯ ตตฺถ อุกฺกฏฺโฐ ปุรโต อาหฏภิกฺขมฺปิ ปจฺฉโต อาหฏภิกฺขมฺปิ ปฏิกฺกมนํ อาหริตฺวา ทิยฺยมานมฺปิ น คณฺหติ, ปตฺตทฺวาเร ปน ปตฺตํ วิสฺสชฺเชติ ฯ อิมสฺมิญฺหิ ธุตงฺเค มหากสฺสปตฺเถเรน สทิโส นาม นตฺถิฯ ตสฺสปิ ปตฺตวิสฺสฏฺฐฏฺฐานเมว ปญฺญายติฯ มชฺฌิโม ปุรโต วา ปจฺฉโต วา อาหฏมฺปิ ปฏิกฺกมนํ อาหฏมฺปิ คณฺหติ, ปตฺตทฺวาเรปิ ปตฺตํ วิสฺสชฺเชติ, น ปน ภิกฺขํ อาคมยมาโน นิสีทติฯ เอวํ โส อุกฺกฏฺฐปิณฺฑปาติกสฺส อนุโลเมติฯ มุทุโก ตํ ทิวสํ นิสีทิตฺวา อาคเมติฯ

อิเมสํ ปน ติณฺณมฺปิ โลลุปฺปจาเร อุปฺปนฺนมตฺเต ธุตงฺคํ ภิชฺชติฯ อยเมตฺถ เภโทฯ

อยํ ปนานิสํโส, กุเลสุ นิจฺจนวกตา, จนฺทูปมตา, กุลมจฺเฉรปฺปหานํ, สมานุกมฺปิตา, กุลูปกาทีนวาภาโว, อวฺหานานภินนฺทนา, อภิหาเรน อนตฺถิกตา, อปฺปิจฺฉตาทีนํ อนุโลมวุตฺติตาติฯ

จนฺทูปโม นิจฺจนโว กุเลสุ,

อมจฺฉรี สพฺพสมานุกมฺโป;

กุลูปกาทีนววิปฺปมุตฺโต,

โหตีธ ภิกฺขุ สปทานจารีฯ

โลลุปฺปจารญฺจ ปหาย ตสฺมา,

โอกฺขิตฺตจกฺขุ ยุคมตฺตทสฺสี;

อากงฺขมาโน ภุวิ เสริจารํ,

จเรยฺย ธีโร สปทานจารนฺติฯ

อยํ สปทานจาริกงฺเค สมาทานวิธานปฺปเภทเภทานิสํสวณฺณนาฯ

5. เอกาสนิกงฺคกถา

[28] เอกาสนิกงฺคมฺปิ ‘‘นานาสนโภชนํ ปฏิกฺขิปามิ, เอกาสนิกงฺคํ สมาทิยามี’’ติ อิเมสํ อญฺญตรวจเนน สมาทินฺนํ โหติฯ

เตน ปน เอกาสนิเกน อาสนสาลายํ นิสีทนฺเตน เถราสเน อนิสีทิตฺวา ‘‘อิทํ มยฺหํ ปาปุณิสฺสตี’’ติ ปติรูปํ อาสนํ สลฺลกฺเขตฺวา นิสีทิตพฺพํฯ สจสฺส วิปฺปกเต โภชเน อาจริโย วา อุปชฺฌาโย วา อาคจฺฉติ, อุฏฺฐาย วตฺตํ กาตุํ วฏฺฏติฯ ติปิฏกจูฬาภยตฺเถโร ปนาห ‘‘อาสนํ วา รกฺเขยฺย โภชนํ วา, อยญฺจ วิปฺปกตโภชโน, ตสฺมา วตฺตํ กโรตุ, โภชนํ ปน มา ภุญฺชตู’’ติฯ อิทมสฺส วิธานํฯ

ปเภทโต ปน อยมฺปิ ติวิโธ โหติฯ ตตฺถ อุกฺกฏฺโฐ อปฺปํ วา โหตุ พหุ วา, ยมฺหิ โภชเน หตฺถํ โอตาเรติ, ตโต อญฺญํ คณฺหิตุํ น ลภติฯ สเจปิ มนุสฺสา ‘‘เถเรน น กิญฺจิ ภุตฺต’’นฺติ สปฺปิอาทีนิ อาหรนฺติ, เภสชฺชตฺถเมว วฏฺฏนฺติ, น อาหารตฺถํฯ มชฺฌิโม ยาว ปตฺเต ภตฺตํ น ขียติ, ตาว อญฺญํ คณฺหิตุํ ลภติฯ อยญฺหิ โภชนปริยนฺติโก นาม โหติฯ มุทุโก ยาว อาสนา น วุฏฺฐาติ ตาว ภุญฺชิตุํ ลภติฯ โส หิ อุทกปริยนฺติโก วา โหติ ยาว ปตฺตโธวนํ น คณฺหาติ ตาว ภุญฺชนโต, อาสนปริยนฺติโก วา ยาว น วุฏฺฐาติ ตาว ภุญฺชนโตฯ